เรียบเรียงโดย.....ป้านา.....
ความเชื่อล้านนาเกี่ยวกับหลองข้าว การปฏิบัติตนต่อเมล็ดข้าวของคนล้านนา เป็นประเพณีสืบต่อกันมาช้านานปัจจุบันประเพณีความเชื่อถือที่เกี่ยวกับข้าวนั้นค่อยๆ หายไป คนปัจจุบันนี้ส่วนมากจะไม่ทราบถึงการปฏิบัติของคนโบราณต่อข้าวกันแล้ว คนโบราณมีประเพณีฮีตฮอยเกี่ยวกับข้าวโดยเฉพาะเมล็ดข้าว เพราะท่านถือว่าข้าวเป็นของสูง เป็นสิ่งหล่อเลี้ยงชีวิตมนุษย์มีคุณแก่มนุษย์อย่างยิ่งยวด ดังนั้นต้องปฏิบัติตนต่อข้าวให้เหมาะสม คนโบราณท่านถือว่าเป็นคนต้องรู้จัก “คุณข้าวคุณน้ำ” เมื่อนำข้าวเปลือกไปตำให้เป็นข้าวสารแล้ว ยิ่งเป็นการยกฐานะของข้าวให้สูงขึ้นไปอีก ประเพณีการนับถือข้าวว่าเป็นของสูงจึงได้มีการปฏิบัติต่อข้าวสารอย่างระมัดระวัง เมื่อได้ข้าวสารมาเก็บไว้ในหม้อหรือภาชนะอื่น การเก็บข้าวในหม้อข้าวสารก็ต้องทำให้ถูกด้วย คือจะไม่ทำให้โหว่ตรงกลาง คือตรงกลางลึกลงไป เมื่อเวลาทำให้ตรงกลางสูงข้าวจะไม่เปลือง แต่ถ้าทำให้โหว่ข้าวในหม้อจะหมดเร็ว
หลักความเชื่อที่เกี่ยวกับการสร้างหลองข้าวของคนล้านนา
มูลเหตุที่ต้องสร้างหลองข้าว ในตำนานหลายฉบับรวมทั้งมุขปาฐะ กล่าวถึงมูลเหตุการณ์สร้างหลองข้าวที่ปรากฏในพับสาอักสรธรรมล้านนาของหนานคำคง สุระวงศ์ อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ กล่าวกันว่าแต่เดิมขนาดเมล็ดข้าวมีขนาดโตเท่าผลเมล็ดแตงโม ชาวนาทั้งหลายไม่ต้องปลูกข้าวเพียงแต่เตรียมยุ้งฉางหรือหลองข้าวไว้รอ ข้าวนั้นจะลอยมาสู้ยุ้งฉางเอง และคนก็ไม่ต้องมีการตำและฝัดข้าวนั้นเลยเพียงเอาพร้ามาถากเปลือกออกก็นึ่งและหุงรับประทานได้เลยจึงไม่จำเป็นหว่านกล้าและดำนา ตำนานเล่าถึงที่หญิงหม้ายนางหนึ่งจัดเตรียมยุ้งฉางไม่ทัน ข้าวเมล็ดโตเหล่านั้นต่างลอยมาสู่ยุ้ง จนท่วมตัวนาง นางโมโหจึงด่าทอด้วยคำหยาบคายแล้วเอาค้อนทุบตีเมล็ดข้าวจนแตกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย กระจายไปทั่ว นับแต่นั้นมาข้าวจึงเป็นเมล็ดเท่าที่ปรากฏในปัจจุบัน และต้องปลูกข้าวเอง
ทิศที่ควรปลูกสร้างหลองข้าว
ยุ้งข้าวหรือหลองข้าว สร้างขึ้นไว้เป็นที่เก็บเมล็ดข้าวเปลือกเมื่อคนโบราณถือว่าข้าวเป็นของสูง ท่านจึงกำหนดให้ทิศหัวนอน หรือทิศตะวันออก เป็นที่ตั้งของยุ้งข้าว การตั้งยุ้งข้าวจึงตั้งด้านทิศตะวันออกของบ้านเรือนเสมอ ห้ามสร้างไว้ทิศตะวันตก แต่ก็มีบ้างที่ตั้งไว้ทิศเหนือของตัวบ้าน ไม้สำหรับทำเป็นยุ้งข้าวต้อง
เป็นไม้ใหม่จะไม่ใช่ไม้เก่าที่เป็นส่วนล่างของบ้านมาทำ และจะห้ามเอาไม้ยุ้งข้าวมาทำเป็นบ้านแม้แต่แผ่นเดียวก็ไม่ได้ ถือว่าขึด ไม่ดี
ไม้ที่สร้างหลองข้าว คนล้านนามีความเชื่อเรื่องไม้ที่ใช้ปลูกสร้างสิ่งต่างๆ ดังจะยกตัวอย่างวิธีเลือกไม้มาปลูกสร้างอาคาร โดยเฉพาะเสา ต้องคัดเลือกให้ดีที่สุดจะไม่เอาไม้ที่มีปลายเป็นแผ่นคร้ายหางปลา ไม่เอาไม้ที่มีกิ่งนางขึ้นสองกิ่งเรียกว่าไม้สองนาง จะไม่เอาไม้ที่มีน้ำย้อยออกที่ตาไม้ จะไม่เอาไม้ที่ถูกฟ้าผ่า ไม้ขึ้นบนจอมปลวกก็ไม่ใช้ ไม้กลวงในก็ไม่เอา เป็นต้น
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น