เรื่อง ประวัติเจ้าพ่อขุนตาน
ดวงสมร ขอบคำ นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ
ในเรื่องเล่าที่เป็นตำนานถือว่าเป็น “มุขปาฐะ” การบันทึกแบบจารีตประเพณีที่เล่าสืบต่อถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น โดยมีพยานหลักฐานเป็นสถานที่ พิธีกรรมรวมถึงแหล่งน้ำอันเป็ทรัพยากรธรรมชาติ บนความเชื่ออย่างอิสสระและชอบธรรม “เจ้าพ่อขุนตาน” นามนี้เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ ที่คนลุ่มน้ำแม่ตานต่างให้ความเคารพยำเกรงและเชื่อมั่นว่าท่านเป็นผู้ที่สามารถปกปักรักษาและดลบันดาลให้น้ำท่าอุดมสมบูรณ์ไหลหล่อเลี้ยง พอเพียงแก่การดื่มกินและทำนา“เจ้าพ่อขุนตาน”ตำนานจากการสืบค้นของนายอุดม สืบหล้าอดีตศึกษาธิการอำเภอห้างฉัตรความว่า เจ้าพ่อขุนตานมีพระนามว่า “พญาเบิก”เป็นเจ้าเมืองเขลางค์นครและเป็นเจ้าเมืองเวียงตานในอำเภอห้างฉัตร เป็นราชบุตรของพญายีบา ผู้ครองนครหริภุญไชย (ลำพูน) ในปี พ.ศ.๑๘๑๔กองทัพของพญามังราย เจ้าเมืองเชียงรายและเจ้าเมืองฝาง ได้ยกไพร่พลมาตีเมืองหริภุญไชย(ลำพูน)และยึดได้ พญายีบาจึงเสด็จหนีไปพึ่งพญาเบิกผู้เป็นราชบุตร ได้สะสมไพร่พลวางกำลังตีสกัดทัพพญามังราย การสู้รบที่เมืองต้านศึกและตามแนวขุนเขาเป็นการสู้รบอย่างหนักในที่สุดก็พ่ายแพ้ทัพพญามังราย พญาเบิกเป็นยอดนักรบ คงกระพันชาตรี มีกุศโลบายในการวางผังรบอย่างฉกาจฉกรรจ์ นับว่าเป็นอัจฉริยะในการรบอย่างยิ่ง เพื่อเทิดทูนพญาเบิกหรือเจ้าพ่อขุนตาน จึงได้จัดสร้างอนุสาวรีย์ขึ้น เมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๒๘ ณ หมู่บ้านหัววัง หมู่ที่ ๕ ตำบลเวียงตาล อำเภอห้างฉัตร ในสมัยร้อยตรีไพโรจน์ ประภาสวัต เป็นนายอำเภอห้างฉัตร และทุกปีชาวอำเภอห้างฉัตร จะร่วมกันจัดพิธีบวงสรวงเจ้าพ่อขุนตาน ตามพิธีกรรมล้านนา ณ อนุสาวรีย์เจ้าพ่อขุนตาน เพื่อเป็นเกียรติประวัติและระลึกคุณงามความดีของท่าน นักรบชื่อก้องของอำเภอห้างฉัตร และในช่วงแต่ละเดือน จะมีประเพณีและพิธีกรรม ในการบวงสรวงเจ้าพ่อขุนตานไม่เหมือนกัน ดังนี้
ประเพณีที่เกี่ยวข้องกับเจ้าพ่อขุนตาน
- เดือน ๕ ออก ๖ ค่ำ ถวายไก่ ๑๒ คู่ ณ หอเจ้าพ่อขุนตาน
- เดือน ๖ ออก ๑๕ ค่ำ ถวายปลาส้าจากวังอี่นาครั้งละ ๒๘ ตัว ณ หอเจ้าพ่อขุนตาน
- เดือน ๗ วันพญาวัน แห่หอผ้ากัณฑ์เทศน์เจ้าพ่อขุนตานไปถวายวัดห้างฉัตร
- เดือน ๗ วันพญาวัน ถวายปลาส้าจากโหลงใหม่ครั้งละ๓๖ตัว ณ หอเจ้าพ่อขุนตาน
- เดือน ๗ วันปากปี จุดบอกไฟถวายเจ้าพ่อ
- เดือน ๘ ออก ๑๕ ค่ำ แห่หอผ้าไปถวายงานประเพณีวัดพระธาตุดอยน้อย(สันทราย)
- เดือน ๘ แรม ๘ ค่ำ แห่หอผ้าไปถวายงานประเพณีวัดพระธาตุดอยนาย(ปางม่วง)
- วันที่ ๑๒ พฤษภาคมทุกปี ประเพณีบวงสรวงเจ้าพ่อขุนตาน ณ อุทยานประวัติศาสตร์
เจ้าพ่อขุนตาน เวียงตาน
- เดือน ๙ ออก ๑๔ ค่ำ ประเพณีแห่ช้างเผือกจากพญาท้ายน้ำ บ้านลำปางหลวง
ไปแท่น ช้างเผือกเวียงลม
- เดือน ๙ ออก ๑๕ ค่ำ ถวายไก่ ๑๒ คู่และจุดปอกไฟถวาย ณ หอเจ้าพ่อขุนตาน
- เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ถวายไก่ ๑๒ ตัว หมู ๑ ตัว พิธีไขประตูดอย ริมฝั่งน้ำแม่ตานใกล้
วัดพระธาตุดอยนาย(ปางม่วง)
- เดือน ๑๐ แรม ๑๓ ค่ำ เลี้ยงเหล้า และไก่ ๒ ตัว แด่อารักษ์ผู้รักษาต้น และลำห้วยพิธีเลี้ยง
ห้วยเลี้ยงฮ่อง ณ สบต่าง ๆ จำนวน ๕ สบ จนถึงเทือกเขา
ขุนตาน
- เดือน ๑๐ แรม ๑๔ ค่ำ ถวายไก่ ๑๒ ตัว หมู ๑ ตัว ณ สบลอง บ้านปางปง
--------------------
อ้างอิงจาก : โครงการสืบค้นประวัติศาสตร์วัฒนธรรม ตำนานเจ้าพ่อขุนตาน เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนบ้านห้างฉัตร ตำบลห้างฉัตร อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น