๑. การกราบพระแบบเบญจางคประดิษฐ์
การกราบพระแบบเบญจางคประดิษฐ์ ใช้กราบพระรัตนตรัย ได้แก่ พระพุทธ พระธรรม
พระสงฆ์ การกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ หมายถึง การที่ให้อวัยวะทั้ง ๕ คือ เข่าทั้ง ๒ มือทั้ง ๒
และหน้าผากจรดพื้นการกราบจะมี ๓ จังหวะ และจะต้องนั่งอยู่ในท่าเตรียมกราบ
ท่าเตรียมกราบ
ชาย นั่งคุกเข่าปลายเท้าตั้ง นั่งบนส้นเท้า มือทั้งสองวางบนหน้าขาทั้งสองข้าง(ท่าเทพบุตร)
หญิง นั่งคุกเข่าปลายเท้าราบ นั่งบนส้นเท้า มือทั้งสองวางบนหน้าขาทั้งสองข้าง(ท่าเทพธิดา)
จังหวะที่ ๑ (อัญชลี) ยกมือขึ้นประนมระหว่างอก ปลายนิ้วชิดกันตั้งขึ้นแบบตัวไม่กางศอก
จังหวะที่ ๒ (วันทนา) ยกมือขึ้นพร้อมกับก้มศีรษะ โดยให้ปลายนิ้วชี้จรดหน้าผาก
จังหวะที่ ๓ (อภิวาท) ทอดมือลงกราบ ให้มือและแขนทั้งสองข้างลงพร้อมกัน มือคว่ำห่างกันเล็กน้อยพอให้หน้าผากจรดพื้นระหว่างมือได้
ชาย ให้กางศอกทั้งสองข้างลง ต่อจากเข่าขนานไปกับพื้น หลังไม่โก่ง
หญิง ให้ศอกทั้งสองข้างคร่อมเข่าเล็กน้อย
ทำสามจังหวะให้ครบสามครั้ง แล้วมือขึ้นจบโดยให้ปลายนิ้วชี้จรดหน้าผากแล้วปล่อยมือลง
การกราบไม่ควรให้ช้าหรือเร็วเกินไป
การกราบผู้ใหญ่ ใช้กราบผู้ใหญ่ที่มีอาวุโส รวมทั้งผู้ที่มีพระคุณ ได้แก่ พ่อ แม่ ครูอาจารย์
และผู้ที่เราเคารพ กราบเพียงครั้งเดียว โดยที่ผู้กราบทั้งชายและหญิงนั่งพับเพียบทอดมือทั้งสองข้างลงพร้อมกัน ให้แขนทั้งสองคร่อมเข่าที่อยู่ด้านล่างเดียงเข่าเดียว มือประนมค้อมตัวลงให้หน้าผากแตะ
ส่วนบนของมือที่ประนม ในขณะกราบไม่ควรกระดกนิ้วหัวแม่มือขึ้นรับหน้าผาก
๒. การหมอบกราบผู้ใหญ่
๓. การยืนไหว้ ๓ ระดับ ๔ บุคคล
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
สมเด็จพระบรมวงศ์
การยืนรับเสด็จฯ นอกพระที่นั่ง อาคาร หรือแนวทางลาดพระบาทที่เสด็จ ถ้าเป็นข้าราชการ
จัดให้ยืนเรียงแถวตามลำดับยศ ตำแหน่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ซึ่งกำหนดการเฝ้าฯ เป็นงาน ๆ
ถ้าแต่งเครื่องแบบสวมหมวกทั้งชายและหญิงให้ยืนถวายความเคารพด้วยการทำวันทยหัตถ์
การยืนเฝ้าฯ รับเสด็จฯ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถฯ
สมเด็จพระบรมวงศ์ ให้ยืนถวายความเคารพ แล้วยืนตรงจนกว่าจะเสด็จฯ เลยไป เมื่อประทับพระราชอาสน์หรือพระเก้าอี้เรียบร้อยแล้ว ถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง
การยืนเคารพในพิธีที่มีการบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี เพลงสรรเสริญพระบารมีบรรเลงเพื่อถวายความเคารพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมงกุฎราชกุมารหรือผู้ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้แทนพระองค์
๑. การถวายความเคารพพระมหากษัตริย์
การถวายบังคม เป็นราชประเพณีถวายความเคารพพระมหากษัตริย์ในงานพระราชพิธีสำคัญ
การถวายบังคมแบ่งออกเป็น ๓ จังหวะ ดังนี้
จังหวะที่ ๑ ยกมือขึ้นประนมหว่างอก ปลายนิ้วตั้งขึ้นแนบตัวไม่กางศอก
จังหวะที่ ๒ ยกมือที่ประนมขึ้น ให้ปลายนิ้วแม่มือจรดหน้าผากเงยหน้าขึ้นเล็กน้อย
จังหวะที่ ๓ ลดมือกลับลงตามเดิมมาอยู่ในจังหวะที่ ๑ การหมอบกราบ ใช้แสดงความเคารพพระมหากษัตริย์ลงมาถึงพระบรมวงศ์ในโอกาสที่เข้าเฝ้า
โดยนั่งพับเพียบเก็บปลายเท้าแล้วจึงหมอบลงให้ศอกทั้งสองข้างถึงพื้นคร่อมเข่าอยู่ด้านล่างเพียงเข่าเดียว มือประสาน เมื่อจะกราบให้ประนมมือก้มศีรษะลง หน้าผากแตะส่วนบนของมือที่ประนม เมื่อกราบแล้ว
นั่งในท่าหมอบเฝ้าอีกครั้งหนึ่ง แล้วทรงตัวนั่งในท่าพับเพียบตามเดิม
๒. การรับของ – ส่งของ ผู้ใหญ่ยืน, นั่งเก้าอี้, และนั่งพื้น
ของที่จะรับหรือส่ง มีสองลักษณะ คือ ของหนักและของเบา ของหนักให้ถือสองมือ
ของเบาให้ถือมือเดียวโดยถือด้วยมือขวา มือซ้ายปล่อยข้างตัว ของที่จะรับหรือส่งควรถือตามขวาง
ถ้าเป็นสมุดหรือหนังสือควรหันทางสันออกนอกตัว
การรับของและส่งของอย่างเป็นพิธีการ
การรับของ
-ขณะผู้ใหญ่ยืน
ชาย เดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร (ประมาณ ๓ ก้าว) ยืนตรงคำนับแล้วก้าวเท้าขวา
ไปข้างหน้าพร้อมกับค้อมตัวเล็กน้อย รับของ เสร็จแล้วชักเท้าขวากลับ คำนับอีกครั้งหนึ่ง
ถอยพอประมาณแล้วถอยกลับ อีกแบบหนึ่งยืนไหว้ครั้งเดียว แทนการคำนับก่อน
รับของแล้วไม่ต้องไหว้อีก
หญิง เดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร (ประมาณ ๓ ก้าว) ย่อตัวไหว้ตามอาวุโส
ของผู้ส่งของให้ แล้วก้าวเท้าขวาไปข้างหน้าพร้อมกับย่อตัวรับของเสร็จแล้วชักเท้าขวากลับ
ถอยพอประมาณ หันกลับ
-ขณะผู้ใหญ่นั่งเก้าอี้
ชาย เดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร ยืนตรง คำนับ ก้าวเท้าขวาไปข้างหน้าแล้ว
คุกเข่าซ้าย รับของ เสร็จแล้วถอยเท้าขวา พร้อมกับลุกขึ้นยืน คำนับอีกครั้งหนึ่ง ถอยพอ
ประมาณ หันกลับอีกแบบหนึ่ง ค้อมตัวไหว้ครั้งเดียวแทนการคำนับก่อนรับของ
หญิง เดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร ยืนตรง ก้าวเท้าขวาไปข้างหน้าแล้วคุกเข่าซ้าย
และไหว้ตามอาวุโสของผู้ส่งของให้ รับของ แล้วถอยเท้าขวาพร้อมกับลุกขึ้นยืน
ถอยพอประมาณ หันกลับ
- ขณะผู้ใหญ่นั่งกับพื้น
ชายและหญิงปฏิบัติเหมือนกัน ถ้าเป็นผู้ใหญ่ที่มีพระคุณหรืออาวุโสมากให้เข้าไปใกล้ผู้ใหญ่
พอประมาณ แล้วจึงเดินเข่าเข้าไปห่างผู้ใหญ่ประมาณ ๓ ก้าว นั่งพับเพียบกราบผู้ใหญ่
๑ ครั้ง แล้วรับของ วางของทางขวามือเหนือหัวเข่าเล็กน้อย ถ้าผู้ใหญ่ปราศรัยด้วย
ก็ให้นั่งในลักษณะสำรวมเสร็จแล้วกราบอีก ๑ ครั้ง ถือของดินเข่าถอยพอประมาณลุกขึ้น
หันกลับ
การส่งของ
-ขณะผู้ใหญ่ยืน
ชาย ถือของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร ยืนตรงคำนับ แล้วก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า
พร้อมกับค้อมตัวเล็กน้อย ส่งของเสร็จแล้ว ชักเท้าขวากลับ คำนับอีกครั้งหนึ่ง
ถอยพอประมาณ หันกลับ
อีกแบบหนึ่ง ใช้การยืนไหว้อีกครั้งเดียวแทนการคำนับเมื่อส่งของให้ผู้ใหญ่แล้ว
หญิง ถือของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควรยืนตรง แล้วก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า
พร้อมกับย่อตัวเล็กน้อย ส่งของเสร็จแล้วไหว้ในขณะที่ย่อตัวอยู่ แล้วชักเท้าขวากลับ
ถอยพอประมาณ หันกลับ
- ขณะผู้ใหญ่นั่งเก้าอี้
ชาย ถือของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร ยืนตรงคำนับ ก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า
แล้วคุกเข่าซ้ายส่งของเสร็จแล้วถอยเท้าขวากลับพร้อมกับลุกขึ้น ยืนตรง คำนับอีก
หนึ่งครั้ง ถอยพอประมาณ หันกลับ
อีกแบบหนึ่ง ใช้การค้อมตัวไหว้ครั้งเดียวแทนการคำนับเมื่อส่งของให้ผู้ใหญ่แล้ว
หญิง ถือของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอสมควร ยืนตรง ก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า
แล้วคุกเข่าซ้ายส่งของ เสร็จแล้วไหว้ตามอาวุโสของผู้รับแล้วถอยเท้าขวาพร้อมกับ
ลุกขึ้นยืน ถอยพอประมาณ หันกลับ
-ขณะผู้ใหญ่นั่งกับพื้น
ชายและหญิงปฏิบัติเหมือนกัน ถ้าเป็นผู้ใหญ่ที่มีพระคุณหรืออาวุโสมากให้ผู้ที่เข้าไปส่งของ
เดินเข่าถือของเข้าไป ห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณ นั่งพับเพียบวางของทางขวามือ
เหนือเข่าเล็กน้อย แล้วกราบผู้ใหญ่ ๑ ครั้ง ส่งของให้ผู้ใหญ่ปราศรัยด้วยก็นั่งลักษณะสำรวม
เมื่อจะลากลับลาอีก ๑ ครั้ง ถอยโดยวิธีเดินเข่า ห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณลุกขึ้นยืนหันกลับ
การยืน – เดิน – นั่ง ผ่านผู้ใหญ่
การยืนให้เกียรติผู้ใหญ่ การยืนลักษณะนี้ใช้เมื่อเรานั่งสนทนากันอยู่แล้วมีผู้ใหญ่เดินเข้ามา
หรืออยู่ร่วมสนทนาด้วยให้ลุกขึ้นยืนตรงมือประสานกันอยู่ระดับเอวค้อมตัวเล็กน้อยรอจนผู้ใหญ่นั่งแล้ว
จึงนั่งลง
การยืนสนทนากับผู้ใหญ่ ให้ยืนตรง ชิดเท้า ค้อมตัวเล็กน้อย มือประสานกันอยู่ระดับเอว
ไม่ควรยืนชิดหรือห่างผู้ใหญ่จนเกินไป
ศึกษาค้นคว้าข้อมูล โดย นางนงนุช ป่าเขียว
นักวิชาการวัฒนธรรม ชำนาญการ
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดลำปาง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น