การสนสะพายควาย เป็นภูมิปัญญาพื้นบ้าน ซึ่งใช้บังคับกระบือที่มีกำลังมหาศาล ให้เชื่อฟังและเชื่อง เกษตรกรได้เรียนรู้จากประสบการณ์การเลี้ยงกระบือพบว่า จุดอ่อนของกระบืออยู่ตรงกลางเนื้อจมูก ระหว่างรูจมูก ๒ ข้าง เมื่อเจาะทะลุรูจมูก ๒ ข้าง สนสะพายด้วยเชือก จะสามารถบังคับกระบือไปในทิศทางที่ต้องการได้ และบังคับการปฏิบัติงานได้สะดวก สนสะพายหมายถึง การใช้เชือกร้อยผ่านระหว่างรู จมูกของควาย อ้อมผ่านใต้ใบหูควาย และผูกบริเวณด้านหลังท้ายทอยด้วยเงื่อนตายในความตรึง หรือหย่อนของเชือกที่เหมาะสม ส่วนเชือกผูกรอบคอนั้นจะเป็นอุปกรณ์ในการบังคับไม่ให้เชือกสน สะพายหลุดไปด้านหน้าของใบหู ซึ่งจะทำให้เชือกสนสะพายนั้นหย่อน ทำให้การบังคับควายยาก และอาจเป็นอันตรายกับควายได้หากควายเหยียบเข้าไปในเชือกสนสะพาย ขั้นตอนการทำสนสะพายมีดังนี้
การเจาะจมูกควาย เมื่อมีอายุและขนาดที่เหมาะสมใช้งานต้องนำควายมาเจาะจมูกเพื่อร้อยเชือกสนสะพาย โดยใช้อุปกรณ์การเจาะ เช่น ไม้ไผ่แหลมขนาดปากกา เหล็กแหลม ซึ่งสะดวกและสามารถสอดเชือกผ่านได้ง่าย ก่อน ใช้อุปกรณ์ดังกล่าวควรลนไฟเพื่อป้องกันการติดเชื้อซึ่งจะทำให้แผลที่เจาะไม่อักเสบ บริเวณที่จะเจาะจมูกคือหนังจมูกที่กั้นกลางระหว่างรูจมูกทั้ง ๒ ข้าง จุดที่บางที่สุด บริเวณนี้เมื่อเจาะเสร็จแล้วจะ มีเลือดออกบ้างเล็กน้อยและแผลไม่อักเสบ การบังคับควายง่าย แต่ในทางกลับกันถ้าหากเจาะไม่ ตรงจุด เช่น เจาะลึกเข้าไปด้านในอาจโดนกระดูกอ่อนภายในจมูก จะทำให้เกิดการอักเสบและ เจ็บปวด การบังคับควายก็จะยาก เพราะควายจะมีความรู้สึกเจ็บอย่างเดียว หรือถ้าเจาะออก ทางด้านหน้ามากเกินไปจะทำให้ควายบังคับยาก ดึงไม่หยุด ภาษาชาวบ้านเรียกว่า “จมูกแข็ง หรือ ดื้อเชือก” นั่นเอง
การร้อยเชือกสนสะพาย เชือกที่จะใช้ทำสนสะพายจะต้องมีขนาดที่เหมาะสมกับขนาดของควาย ถ้าหากควายมีขนาดอายุ ๒-๓ ปี ควรใช้ขนาดเล็กกว่าดินสอหรือขนาดของดินสอ เชือก ควรจะมีความยืดหยุ่นเล็กน้อย เช่น เชือกไนลอน เป็นต้น ถ้าหากเชือกไม่มีความยืดหยุ่นเลย เชือกจะ ไม่คืนตัวเมื่อเราดึง และจะบาดจมูกควายมากขึ้น ส่วนขนาดของความยาวนั้นขึ้นอยู่กับขนาดของ ควาย การสอดเชือกผ่านรูที่เจาะไว้นั้นจะใช้ปลายเชือกเผาไฟแล้วบีบทำให้เหลมเพื่อสอดผ่านได้ ง่าย หรือใช้ลวดร้อยนำ การผูกเชือกสนสะพายจะต้องไม่ตึงหรือหย่อนเกินไป โดยจะผูกเป็นเงื่อนตายไว้บริเวณหลังท้ายทอย ระวังอย่าให้ปมเชือกที่ผูกเลื่อนลงไป อุดรูจมูกเพราะจะทำให้หายใจไม่สะดวก และเกิดการหมักหมมของน้ำมูก ซึ่งจะทำ ให้เกิดกลิ่นเหม็น และควรมีการ เลื่อนขยับเชือกสนสะพายทุกวัน เพื่อไม่ให้ เกิดการหมักขมมของน้ำมูก
การเจาะจมูกควาย เมื่อมีอายุและขนาดที่เหมาะสมใช้งานต้องนำควายมาเจาะจมูกเพื่อร้อยเชือกสนสะพาย โดยใช้อุปกรณ์การเจาะ เช่น ไม้ไผ่แหลมขนาดปากกา เหล็กแหลม ซึ่งสะดวกและสามารถสอดเชือกผ่านได้ง่าย ก่อน ใช้อุปกรณ์ดังกล่าวควรลนไฟเพื่อป้องกันการติดเชื้อซึ่งจะทำให้แผลที่เจาะไม่อักเสบ บริเวณที่จะเจาะจมูกคือหนังจมูกที่กั้นกลางระหว่างรูจมูกทั้ง ๒ ข้าง จุดที่บางที่สุด บริเวณนี้เมื่อเจาะเสร็จแล้วจะ มีเลือดออกบ้างเล็กน้อยและแผลไม่อักเสบ การบังคับควายง่าย แต่ในทางกลับกันถ้าหากเจาะไม่ ตรงจุด เช่น เจาะลึกเข้าไปด้านในอาจโดนกระดูกอ่อนภายในจมูก จะทำให้เกิดการอักเสบและ เจ็บปวด การบังคับควายก็จะยาก เพราะควายจะมีความรู้สึกเจ็บอย่างเดียว หรือถ้าเจาะออก ทางด้านหน้ามากเกินไปจะทำให้ควายบังคับยาก ดึงไม่หยุด ภาษาชาวบ้านเรียกว่า “จมูกแข็ง หรือ ดื้อเชือก” นั่นเอง
การร้อยเชือกสนสะพาย เชือกที่จะใช้ทำสนสะพายจะต้องมีขนาดที่เหมาะสมกับขนาดของควาย ถ้าหากควายมีขนาดอายุ ๒-๓ ปี ควรใช้ขนาดเล็กกว่าดินสอหรือขนาดของดินสอ เชือก ควรจะมีความยืดหยุ่นเล็กน้อย เช่น เชือกไนลอน เป็นต้น ถ้าหากเชือกไม่มีความยืดหยุ่นเลย เชือกจะ ไม่คืนตัวเมื่อเราดึง และจะบาดจมูกควายมากขึ้น ส่วนขนาดของความยาวนั้นขึ้นอยู่กับขนาดของ ควาย การสอดเชือกผ่านรูที่เจาะไว้นั้นจะใช้ปลายเชือกเผาไฟแล้วบีบทำให้เหลมเพื่อสอดผ่านได้ ง่าย หรือใช้ลวดร้อยนำ การผูกเชือกสนสะพายจะต้องไม่ตึงหรือหย่อนเกินไป โดยจะผูกเป็นเงื่อนตายไว้บริเวณหลังท้ายทอย ระวังอย่าให้ปมเชือกที่ผูกเลื่อนลงไป อุดรูจมูกเพราะจะทำให้หายใจไม่สะดวก และเกิดการหมักหมมของน้ำมูก ซึ่งจะทำ ให้เกิดกลิ่นเหม็น และควรมีการ เลื่อนขยับเชือกสนสะพายทุกวัน เพื่อไม่ให้ เกิดการหมักขมมของน้ำมูก
ที่มา : www.kwaithai.com
โดย หัทยา ตันป่าเหียง นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ
ทำไมจึงต้องใช้เชือกร้อยจมูกควาย
ตอบลบตอบหน่อยค่ะ
ตอบลบตอบหน่อยค่ะ
ตอบลบทำไมจึงต้องใช้เชือกร้อยจมูกควาย
ตอบลบผมก็เห็นตั้งแต่ยังเด็ก ก็ไม่เข้าใจทำไมต้องจมูก สงสารมากเชือกเส้นใหญ่มากกลัวเค้าหายใจไม่สะดวก
ตอบลบมันเป็นกฏเกณฑ์ธรรมชาติ เป็นที่ยอมรับตามหลักธรรมชาติผู้ที่เกี่ยวข้อง สิ่งมีชีวิตที่เกิดมาในโลกนี้มันจะรู้จากสัญชาติญานว่า ต้องเกื้อกูลพิ่งพากัน กับสิ่งมีชีวิตอะไรบ้าง สังเกตง่าย สนัขมันจะเชื่อสนิทกับคนเร็วมากโดยมันจะรู้โดยสัญชาตญาน/พฤติของคนที่มันเห็น
ตอบลบเพื่อให้ง่ายต่อการจูง
ตอบลบ